TABLE DES MATIÈRES
TOME PREMIER
(texte latin et index)
NOTE ÉDITORIALE
INTRODUCTION
Jules-César Scaliger (1484-1558), philosophe des savoirs du langage et des langues
L’homme en son temps: son roman familial, ses maîtres, son aristotélisme
Les Causes de la langue latine: thèses, controverses, arbitrages.
Des Causes de la langue à la Poétique: arts et savoirs de la Renaissance
Le débat avec Cardan, Sur la subtilité: joutes philosophico-linguistiques
L’ambition de l’homme, la réception de l’oeuvre
Le De causis linguae Latinae dans l’histoire des idées linguistiques
L’organisation du texte principal
Les livres I et II du De Causis. Le matériau phonique de la langue latine
Affections ou accidents ? Le traitement des catégories linguistiques
La construction d’une métaterminologie spécifique et le rapport au grec
Les classes de mots
L’absence de syntaxe et la question de la figure (livre 12)
Bref aperçu sur la fonction de l’exemple dans le De causis
La réception des idées linguistiques contenues dans le De causis
TEXTE LATIN
Le texte latin du De Causis linguae Latinae : options retenues par les éditeurs
Iulii Caesaris Scaligeri De Causis linguae Latinae
Iulius Caesar Scaliger Sebastiano Gryphio typographo S. D
Iulii Caesaris Scaligeri in tredecim libros de causis linguae latinae
praefatio, Ad Syluium Caesarem filium
Index errorum, quiue, quotue, quoto capite contineantur Liber primus
Cap. 1. Artifex et natura uersantur circa certam subiectam materiam
Cap. 2. Non solum materia opus est certisque limitibus, sed etiam ordine atque instrumentis
Cap. 3. Duplices partes: aliae ex quibus uox constituitur ut ex materia, aliae tanquam species sub genere [...]
Cap. 4. Definituro literam nominis prius originem quaerendam
Cap. 5. Literae definitio
Cap. 6. Historia literarum, figura, numero, ordine
Cap. 7. Summaria diuisio literarum. Nomina singularum
Cap. 8. Singularum literarum potestates
Cap. 9. Origo et caussa quare I et U e uocalibus factae sint consonantes
Cap. 10. Consonantium potestates
Cap. 11. An T semper eodem sit sono
Cap. 12. De I consonante
Cap. 13. Affectus finalis a potestate
Cap. 14. Vitia potestatum allata uocalibus aut consonantibus
Cap. 15. Vtrum F sit muta an semiuocalis
Cap. 16. Vtrum ω an η sit longior
Cap. 17. Locorum affectus a potestatibus inuestigantur
Cap. 18. Transpositio
Cap. 19. Abolitio, ablatio, concisio, abscissio, praepositio, interpositio, appositio
Cap. 20. Mutatio in communi
Cap. 21. Mutatio quae fit ex consuetudine: uocales
Cap. 22. Mutatio consonantium ex consuetudine
Cap. 23. Mutatio per inflexionem: uocales
Cap. 24. Mutatio diphthongorum ex inflexione
Cap. 25. Mutatio consonantium ex inflexione
Cap. 26. Mutatio in deductis a Graecis: uocales
Cap. 27. Diphthongorum mutationes a Graecis
Cap. 28. Consonantium mutatio in deductis a Graecis
Cap. 29. Mutatio ex deductione in simplicibus
Cap. 30. Mutatio in diphthongis ex deductione
Cap. 31. Consonantium mutatio ex deductione
Cap. 32. Mutatio in compositis: uocales
Cap. 33. Diphthongorum mutatio in compositione
Cap. 34. Consonantium mutatio in compositione
Cap. 35. Ordo literarum quatenus dictionis partes sunt. Quae cuique syllabae debeatur
Cap. 36. De disiunctione siue dissitis literis: uocales
Cap. 37. Consonantium disiunctiones
Cap. 38. Ordo discendi elementa
Cap. 39. Figurae elementorum et earum caussae
Cap. 40. Caussae singularum
Cap. 41. Literarum notae cum potestate numerorum signandorum et nominum
Cap. 42. Potestas mutua quarundam cognatarum literarum, quas Graeci uocant ντιστοίχους
Cap. 43. Natura quaedam propria I uocalis
Cap. 44. Proprietas quaedam mutarum et semiuocalium
Cap. 45. De aspirationis potestate secundum loca
Cap. 46. De modo ac ratione scribendi
Cap. 47. Elementorum affectus ad principia syllabae constituendae
Liber secundus
Cap. 48. Quae sit forma syllabae, quae materia
Cap. 49. Consonans quae inter duas uocales est utri applicetur
Cap. 50. Syllabarum affectus
Cap. 51. Syllabae: praepositio, geminatio, appositio, interpositio, ablatio, extritio, abscissio, transpositio
Cap. 52. Affectiones a forma syllabarum: accentus
Cap. 53. Quomodo distinguantur inter se tria membra diuisionis. Et tenorum ratio
Cap. 54. Spiritus
Cap. 55. De tempore
Cap. 56. Non esse plures accentus quam quot dicti sunt
Cap. 57. Tres notulae ab accentuum ratione excluduntur
Cap. 58. Caussa finalis tenorum. Primum de acuti accentus usu
Cap. 59. Grauis accentus sedes
Cap. 60. De usu locisque circunflexi
Cap. 61. De ἄρσει et θέσει
Cap. 62. Quemadmodum accentuum leges soluantur
Cap. 63. An admittenda sint quae superiore capite a ueteribus recepta sunt
Cap. 64. Vsus temporum
Cap. 65. Spirituum officium et loca
Liber tertius
Cap. 66. Dictionis nomen atque definitio
Cap. 67. Vtrum dictiones a natura sint an arbitrio inuentoris
Cap. 68. Vtrum nomina sint penitus fortuita an certo consilio
Cap. 69. Plures esse uoces primarias
Cap. 70. Non eodem modo rem ab re duci et nomen a nomine
Cap. 71. Dictionis affectus
Cap. 72. Dictionis species qua ratione sint inuestigandae
Cap. 73. Qua ratione inuestigandae sint species quae inflectuntur, et quare non plures sint aut personae aut numeri
Cap. 74. Affectus specierum dictionis alterius modi
Cap. 75. Quod persona et numerus accidat omnibus partibus, et quomodo; et an sexus uerbis addi debeat
Liber quartus
Cap. 76. Nominis essentiam, tam ab appellatione quam a re ipsa statuit
Cap. 77. Quo quisque ordine affectus tractandus sit
Cap. 78. De numero
Cap. 79. De genere
Cap. 80. Casus
Cap. 81. Enumerantur casus. Explicatur usus. Recipiuntur nomina
Cap. 82. Casuum ordo quare talis sit
Cap. 83. De iis quae unico casu constant et pluribus. Et an aptota inueniantur
Cap. 84. Veterum dicta examinat diligentius
Cap. 85. Singulorum casuum ratio, quae pertinet ad terminationes
Cap. 86. De specie
Cap. 87. De figura
Cap. 88. Non uero addi decompositam
Cap. 89. Redit ad superiora ob figurae usum
Cap. 90. An alia sint nominum accidentia siue affectiones
Cap. 91. Nominum species uenatur ex elementis philosophiae
Cap. 92. Quid quoque loco statuendum, deque propriorum natura atque affectibus
Cap. 93. De fixis, siue essentialibus, communibus eorumque speciebus
Cap. 94. Absoluta substantiua, et eorum genera ac species
Cap. 95. Absoluta diminutiua
Cap. 96. Collectiua et comprehensiua
Cap. 97. Relatiua substantiua
Cap. 98. Mobilia siue adiectiua absoluta
Cap. 99. Relatiuorum species recensentur
Cap. 100.
Cap. 101. Comparatiuorum superlatiuorumque natura et caussae et usus
Cap. 102. Nominum affectus communes
Cap. 103. Nominum genera quo modo mutentur
Cap. 104. Numerorum mutatio
Cap. 105. Figurae mutatio
Cap. 106. Personae mutatio
Cap. 107. Casus mutatio et ordinis
Cap. 108. Omissae a ueteribus affectiones
Cap. 109. Nominis usus loco aliarum partium
Liber quintus
Cap. 110. Ordo partium. Nominis uox a forma, uerbi uox a materia. Tum autem uerbi ratio uniuersa et diuisio
Cap. 111. Quare actiua passiuis praeponantur, et de materia uerborum
Cap. 112. Verbi sum, es, est declarat necessitatem
Cap. 113. Temporum natura, numerus, ratio, nomina
Cap. 114. Modorum origo, caussae, rationes, usus
Cap. 115. Modorum tempora
Cap. 116. Modorum ordo
Cap. 117. An infinitiuus sit uerbum
Cap. 118. Temporum modorumque inter se mutatio
Cap. 119. Personarum usus et affectus
Cap. 120. Numerorum ratio et caussa
Cap. 121. Affectuum ratio et ordo
Cap. 122. Figura eiusque caussa
Cap. 123. Species earumque significata et caussae
Cap. 124. Impersonalium natura, ortus, caussa, usus
Cap. 125. Actiuae uocis impersonalia
Cap. 126. Affectus uerborum communes
Liber sextus
Cap. 127. Pronominis sedes inter partes, ratio, diuisio
Cap. 128. Pronominum affectus
Cap. 129. Pronomina deriuata
Cap. 130. Natura et usus pronominum, sui, suus et reliquorum
Cap. 130 (bis). Alia duo deriuata: nostras, uestras
Cap. 131. Articulus
Cap. 132. Numerus
Cap. 133. Personae
Cap. 134. Casus
Cap. 135. Figura
Cap. 136. Excludit a praesenti opera consilia antiquorum
Cap. 137. Materialis caussa pronominum
Cap. 138. Contra quam fecerunt prisci, qua de caussa prius de pronomine quam de participio egerit
Cap. 139. Affectiones quaedam
Liber septimus
Cap. 140. Non recte seruatum a ueteribus ordinem
